Jeż europejski

Nasz dobry znajomy jeż europejski (Erinaceus europaeus) należy do rzędu owadożernych, rodziny jeżowatych (Ernaceidae), obejmującej 17 gatunków.

Jeże to zwierzęta aktywne o zmierzchu i w nocy. W dzień śpią ukryte pod liśćmi, w rozpadlinach ziemnych i jamkach. 0 zmierzchu wychodzą z ukrycia i pracowicie drepcząc poszukują jedzenia. Jeże europejskie przebywają w zagajnikach i lasach mieszanych o bujnym podszyciu. Mają dobry słuch i węch. Nos jeża, zawsze wilgotny, bardzo ruchliwy, stanowi doskonały narząd dotyku. Jeż najpierw wszystko obwąchuje, sprawdza i ocenia, a potem dopiero decyduje się na jakąś akcję. Głośno przy tym sapie i parska oraz, unosząc co jakiś czas ryjek, wciąga powietrze, aby poznać najbliższe otoczenie badanego przedmiotu. Unosi wysoko nos również wtedy, gdy jest lekko zaniepokojony. Przerażony nie ucieka, ale natychmiast zwija się w kolczastą kulę i, pewny swojej zbroi, długo pozostaje w tej pozycji. Próba rozwinięcia go zazwyczaj się nie udaje.

Mięśnie podskórne u jeża są szczególnie dobrze rozwinięte i tworzą rodzaj płaszcza oddzielonego cienką warstwą tkanki tłuszczowej od głębszych mięśni. One właśnie umożliwiają zwierzęciu zwinięcie się w kulę i jednocześnie nastroszenie kolców.

Jeże, jak większość zwierząt owadożernych, potrzebują bardzo dużo pożywienia. Zjadają przede wszystkim owady, robaki, ślimaki, płazy i gady, jaja ptasie, drobne ssaki (gryzonie), czasem aromatyczne grzyby i przejrzałe owoce, które leżą na ziemi. Nigdy jednak nie transportują -- jak to dość powszechnie się uważa -- jabłek nabitych na kolce.

Późną jesienią, kiedy temperatura spada do 13-17^oC, jeże stają się ociężałe i zapadają w pięciomiesięczne odrętwienie. Już pod koniec października zasypiają pod konarami drzew, w jamkach ziemnnych lub w stercie zeschłych liści. Nie robią żadnych zapasów pokarmowych na zimę. Odżywiają się w tym czasie tłuszczem nagromadzonym w organizmie pod koniec lata i jesienią. Sen zimowy umożliwia im przetrwanie najzimniejszej pory roku. Gdy obniża się temperatura otoczenia, następuje zwolnienie procesów przemiany materii, działalności serca i układu oddechowego oraz znaczny spadek temperatury ciała (nawet do 1^oC; w okresie aktywności, latem, wynosi ona 33,5-36,5^oC). W czasie odrętwienia zimowego działa precyzyjna termoregulacja. Jeżeli temperatura otoczenia jest zbyt niska, śpiący jeż nie zamarza, ponieważ do systemu nerwowego zostaje przekazany sygnał alarmowy. Przyśpiesza się przemiana materii, dzięki czemu temperatura ciała podnosi się do 5^oC. Podczas snu zimowego serce jeża, zamiast wykonywać 180 uderzeń na minutę, bije tylko 20 razy. Przy odwilży lub nagłym spadku temperatury jeże budzą się na kilka godzin i znów zasypiają. Podczas snu jeż pozostaje nieruchomy, mocno zwinięty w kulę, tak że nie widać głowy ani nóg. Wczesną wiosną budzi się i wyrusza ze swojej kryjówki w poszukiwaniu pożywienia.

W kwietniu i maju samice po 5-6 tygodniowej ciąży rodzą 1-5 młodych. Noworodki są białoróżowe, rzadko pokryte białymi, miękkimi kolcami. Oczy zaczynają otwierać dopiero pod koniec trzeciego tygodnia życia. Pozostają w gnieździe z matką, która karmi je przez 6-8 tygodni. W tym czasie wyrastają im normalne kolce.

Długość: 30 cm. Ciężar do 1,2 kg. Długość życia w niewoli do 8-10 lat. Zasięg występowania: Europa, umiarkowana strefa Azji.